Genetik Geçiş

Hemofili hastalığında eksik olan faktör-8 ve faktör-9, cinsiyeti belirleyen kromozom olan X kromozomu üzerinde, birbirine komşu faktör-8 ve faktör-9 genlerinin kontrolünde üretilirler. Gen, kromozom üzerinde yer alan küçük bir oluşumdur. Her gen vücutta bir maddenin yapımından sorumludur. Hemofili- A da faktör-8 geni, hemofili-B de faktör-9 geni bozuktur. Kadınlarda biri anneden biri babadan alınmış iki tane X kromozomu vardır ve XX olarak gösterilirler. Erkeklerde ise anneden alınmış bir X kromozomu ile babadan alınmış Y kromozumu vardır ve XY olarak işaretlenirler. Erkeğin sahip olduğu tek X kromozomu bozuk ise (XY) onun eksikliği giderecek sağlam X bulunmadığından faktör üretimi azalır veya hiç yapılamaz, bu erkek hemofili hastası olur. Kadınlarda ise iki X kromozomundan (XX) biri hemofili genini taşıyor, diğer kromozom sağlam ise (XX) sağlam kromozom normal veya normale yakın faktör üretebildiği için kanama belirtisi yoktur veya varsa da hafiftir, fakat bu kadın bozuk X genini yani hemofili genini çocuklarına geçirebileceği için hemofili taşıyıcısı olarak tanımlanır. Kadınlarda her iki X kromozomunda da hemofili bozukluğu olması (XX) annesinin hemofili taşıyıcısı olması(XX), babasının ise hemofili hastası olması (XY) ile mümkündür.

Anne ve babada hemofili geni olup olmamasına bağlı olarak çocuklarda hemofili taşıyıcılığı veya hastalığının görülme olasılıkları değişir. Hemofili taşıyıcısı kadının sahip olduğu iki cinsiyet geninden (XX) bozuk olanı çocuklarına geçirme olasılığı %50 dir. Taşıyıcı kadının (XX) sağlam bir erkekten (XY) olan oğulları %50 olasılıkla hemofili hastası %50 olasılıkla sağlam, kız çocukları ise %50 olasılıkla hemofili taşıyıcısı %50 olasılıkla sağlam olur (Şekil-2A). Hemofili hastası erkeğin (XY) sağlam kadın (XX) ile birlikteliğinden olan tüm kızları hemofili taşıyıcısı, tüm oğulları sağlam olur (Şekil-2B). Hemofili taşıyıcısı kadın (XX) ile hemofili hastası erkeğin (XY) kızları %50 olasılıkla hemofili taşıyıcısı %50 olasılıkla hemofili hastası olurken, erkek çocukları %50 olasılıkla hemofili hastası %50 olasılıkla sağlam olur (Şekil-2C).

Hemofili ve Aile

Hemofili hastalarının %50-60 ında annenin ailesinde başka hemofilik erkekler vardır; ailelerin %40-50 sinde ise hastadan başka hemofilik yoktur, bu ailelerde gen bozukluğu çoğunlukla taşıyıcı kadının babasının sperm hücresinde  veya kendi X kromozomunda ortaya çıkmıştır.

Aşağıdaki şekillerde kız ve erkek çocuklarda hemofili riskleri açıklanmaktadır. 

hemofili-riskleri

hemofili-riskleri-a

Şekil-2A: Anne hemofili taşıyıcısı baba sağlam ise kızlar %50 olasılıkla hemofili taşıyıcısı, %50 olasılıkla sağlam, erkek çocuklar %50 olasılıkla hemofili hastası %50 olasılıkla sağlam olur.

 

hemofili-riskleri-b

Şekil-2B:Anne normal  baba hemofili hastası ise, tüm kızları hemofili taşıyıcısı olur, tüm erkek çocukları sağlamdır.

 

hemofili-riskleri-c

Şekil-2C: Anne hemofili taşıyıcısı, baba hemofili hastası ise kızlar %50 olasılıkla hemofili hastası,  %50 olasılıkla hemofili taşıyıcısı, erkek çocuklar %50 olasılıkla hemofili hastası %50 olasılıkla sağlam olur.